انواع فاضلاب ها بر اساس نوع آلاینده های موجود در آن در گروه های مختلفی دسته بندی می شوند. به طوریکه برخی نیاز به تصفیه نداشته و ورود مستقیم آنها به طبیعت بلامانع بوده و گروهی دیگر حتما باید تصفیه شوند. با توجه به ویژگی های هر یک از انواع فاضلاب، دستورالعمل هایی برای روند تصفیه و شاخص های کیفی پساب ها در زمان ورود به طبیعت و شبکه فاضلاب شهری از سوی سازمان های مربوطه ارائه شده است. در این بخش از مطالب آموزش تصفیه فاضلاب انواع فاضلاب شهری، خانگی، صنعتی، بیمارستانی و انسانی معرفی و ویژگی های آنها را بررسی می کنیم.
انواع فاضلاب بهداشتی یا انسانی
در یک دسته بندی کلی می توان انواع فاضلاب را به دو گروه بهداشتی و صنعتی دسته بندی کرد. فاضلاب بهداشتی یا انسانی توسط انسان با شستشوی لباس، ظروف، استحمام، سرویس بهداشتی و غیره تولید میشود و مهم ترین ویژگی آنها وجود مقدار کم مواد شیمیایی در آن است. این نوع فاضلاب ها مجوز برای ورود به شبکه فاضلاب شهری را دارا بوده و بدون تصفیه نباید وارد طبیعت شوند. چون حاوی مقدار زیاد مواد آلی هستند و به طبیعت آسیب وارد کرده و منشاء اصلی شیوع بیماری های واگیردار خواهند بود.
انواع فاضلاب بهداشتی یا انسانی را می توان در گروه های زیر دسته بندی کرد:
انواع فاضلاب شهری
یکی از اصلی ترین انواع فاضلاب ها، فاضلاب شهری است که در اغلب مواقع با تصفیه جزئی امکان ورود به طبیعت را پیدا می کند. در این نوع فاضلاب مواد شیمیایی به ندرت وجود دارد و اغلب آلاینده های آن مواد جامد معلق، مواد صابونی و ذرات کلوئیدی حاصل از شستشوی ظروف، لباس و سطوح در ساختمان های مسکونی و اداری هستند. فاضلاب های شهری از نظر کدورت، میزان مواد آلی، بو و نحوه تصفیه با سایر انواع فاضلاب متفاوت است.
این پساب ها اغلب در زمان های ابتدایی تولید قهوه ای روشن بوده و به مرور به خاکستری تیره تغییر می کنند. بوی آنها نیز به مرور زننده می شود و در ابتدای تولید بیشتر با شبیه به بوی مواد شوینده است. چون در این فاضلاب مقدار زیادی دترجنت های حاصل از شستشوی لباس و ظروف با مواد شوینده وجود دارد.
فاضلاب شهری را می توان به چند گروه دیگر دسته بندی کرد که روش تصفیه هر یک متفاوت است. این فاضلاب ها عبارتند از:
انواع فاضلاب خانگی
در ساختمان های مسکونی، ادارات، مجتمع های تفریحی و آموزشی، هتل ها، خوابگاه های دانشجویی و موارد مشابه آب زیادی در سرویس بهداشتی، آشپزخانه و شستشوی لباس و استحمام به فاضلاب تبدیل می شود. فاضلاب خانگی یکی از انواع فاضلاب است که خطر کمتری داشته و آلاینده های آن نسبت به نوع صنعتی کمتر است.
در فاضلاب های خانگی مقدار زیادی دترجنت، مواد شوینده، روغن و مواد آلی وجود دارد. به همین دلیل ابتدا وارد شبکه فاضلاب شهری شده و بعد از تصفیه امکان ورود به طبیعت را پیدا می کنند. ساختمان هایی که به فاضلاب شهری متصل نباشند از پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی و سپتیک تانک می توانند استفاده کنند و در گذشته فاضلاب به چاه های جذبی وارد میشد.
علاوه بر فاضلاب تولید شده در ساختمان های مسکونی، فاضلاب مغازه ها، رستوران و کافی شاپ، ویلا، فروشگاه ها نیز در به عنوان فاضلاب شهری از نوع خانگی شناخته می شوند.
فاضلاب سطحی
از دیگر انواع فاضلاب می توان به فاضلاب سحطی اشاره کرد. این فاضلاب ها از جمع آوری آب موجود در جوی خیابان و کوچه ها بدست می آید و در زمان بارندگی مقدار آنها به شدت افزایش پیدا می کند. فاضلاب سطحی نوعی فاضلاب خاکستری محسوب میشود، چون فاضلاب حمام و سرویس بهداشتی در آن وجود ندارد و تصفیه آنها بسیار آسان است. در اغلب مواقع این فاضلاب ها تصفیه نشده و ورود آنها به طبیعت کاملا بدون خطر است.
با توجه به اینکه اغلب پارامترهای کیفی فاضلاب های جمع آوری شده از سطوح استاندارد هستند، لذا بهتر است به جای شبکه فاضلاب شهری به کانال های آب منتقل شوند. در نهایت بعد از عبور از کانال های آب به رودخانه ها و سایر آب های سطحی و طبیعت وارد شده و برای کشاورزی و آبیاری باغ و فضاهای سبز می توان از آنها استفاده کرد.
انواع فاضلاب بیمارستانی
به جرئت می توان گفت خطرناک ترین نوع فاضلاب شهری، فاضلاب های تولید شده در واحدهای درمانی و بیمارستان ها است. فاضلاب بیمارستانی حاوی مقدار زیاد مواد دارویی، رادیواکتیو، خون، باکتری و آلاینده های میکروبی خطرناک است. به همین دلیل بیمارستان ها امکان اتصال به فاضلاب شهری را ندارند. پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستانی در این مراکز نصب شده و با اجرای چند فرآیند تصفیه فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی آلاینده های آن کاهش یافته و امکان ورود به طبیعت را پیدا می کنند.
مساله بسیار مهمی که نباید از آن غافل شد، تنوع بالا در انواع فاضلاب ییمارستانی است. تمام انواع فاضلاب تولید شده در واحدهای درمانی خطرناک نبوده و برخی از آنها قابل تخلیه در شبکه فاضلاب شهری را دارا هستند. به عنوان مثال، فاضلاب مطب های دندان پزشکی برای اتصال به شبکه اگو محدودیت ندارند. در مقابل، فاضلاب واحدهای درمانی شیمی درمانی و پرتودرمانی به دلیل وجود مواد رادیواکتیو در فاضلاب حتما ابتدا باید تصفیه شوند.
فاضلاب استخرهای شنا درمانی و زایمان در آب نیز از دیگر فاضلاب هایی هستند که بعد از گندزدایی مجوز برای تخلیه در طبیعت را دریافت می کنند. سایر انواع فاضلاب این واحدها ابتدا بر اساس نوع آلاینده ها آنالیز شده و سپس کارشناس درباره نحوه تصفیه و ورود آنها به فاضلاب مرکزی تصمیم گیری می کند.
فاضلاب کارواش
کارواش از جمله محیط های کاری است که فاضلاب آن امکان ورود به شبکه فاضلاب شهری را ندارد. چون در این نوع فاضلاب مقدار زیاد دترجنت و روغن وجود دارد. علاوه براین، با تصفیه این نوع فاضلاب مجدد می توان از آنها برای شستشوی ماشین ها استفاده کرد و در مصرف آب صرفه جویی می شود. عیلرغم اینکه کارواش ها در محدوده شهری هستند، اما فاضلاب آنها باید به صورت مجزا توسط پکیج تصفیه فاضلاب کارواش تصفیه شود.
فاضلاب رستوران و آشپزخانه
از دیگر انواع فاضلاب می توان به پساب های تولید شده در آشپزخانه های بزرگ و رستوران ها اشاره کرد. در این نوع فاضلاب ذرات کلوئیدی، تکه های باقی مانده مواد غذایی و دترجنت به مقدار زیاد وجود دارد. به همین دلیل ورود مستقیم آنها به طبیعت و چاه های جذبی و آب های سطحی خطرناک و ممنوع است. رستوران ها می توانند از پکیج تصفیه فاضلاب برای کاهش آلاینده ها استفاده کنند.
انواع فاضلاب صنعتی
از اصلی ترین پساب های آلوده کننده طبیعت می توان به فاضلاب تولید شده در شهرک های صنعتی، کارخانه ها، پالایشگاه ها و موارد مشابه اشاره کرد. در این نوع پساب مقدار بسیار زیاد مواد شیمیایی، فلزات سنگین و آلاینده های خطرناک وجود دارد که برای طبیعت، آبزیان، پرندگان، حیوانات و انسان ها تهدید جدی به شمار می رود.
در فاضلاب های شیمیایی برخی از شاخص ها از قبیل COD، PH، TDS اهمیت بالایی داشته و در روند تصفیه باید به آن توجه ویژه داشت. نکته بسیار مهمی که نمی توان از آن چشم پوشی کرد، تنوع بسیار زیاد در انواع فاضلاب صنعتی است. در هر یک از صنایع نوع آلاینده ها و مقدار پارامترها متفاوت هستند و بر همین اساس روش های تصفیه آنها با هم فرق دارد. از جمله فاضلاب های صنعتی می توان به گزینه های زیر اشاره کرد:
فاضلاب کارخانه رب گوجه فرنگی
بعد از ورود گوجه فرنگی به کارخانه چندین مرحله را پشت سرگذاشته و در هر گام به شیوه های مختلف آب به فاضلاب تبدیل می شود. این نوع فاضلاب به دلیل BOD و COD بالا نیاز به تفصفیه حرفه ای داشته و امکان ورود مستقیم به طبیعت را ندارد. علاوه براین، غلظت فاضلاب به دلیل وجود مقدار زیاد تکه های گوجه در آن زیاد است. در اغلب انواع فاضلاب کارخانه های رب مشخصات زیر وجود دارد:
| PH | 4 تا 11 |
| BOD فاضلاب | 1260 میلی گرم بر لیتر |
| COD فاضلاب | 2970 میلی گرم بر لیتر |
| TDS | 1330 میلی گرم بر لیتر |
| جامدات معلق در فاضلاب | 440 میلی گرم بر لیتر |
| نیتروژن | 16.1 میلی گرم بر لیتر |
| فسفر | 2 میلی گرم بر لیتر |
فاضلاب صنایع نساجی و رنگرزی
در صنعت نساجی و رنگرزی آب کاربرد گسترده ای داشته و مقدار زیاد آن به فاضلاب تبدیل می شود. از مهم ترین ویژگی های این نوع فاضلاب می توان به BOD بالای آنها اشاره کرد که با توجه به نوع الیاف مورد استفاده تفاوت دارد. مقدار BOD در کارخانه هایی که از پشم استفاده می کنند حدود 700 تا 1200 میلی گرم بر لیتر و برای پنبه 300 تا 600 میلی گرم بر لیتر و در الیاف مصنوعی 300 تا 1300 میلی گرم بر لیتر است.
با توجه به BOD بسیار بالا، تمام انواع فاضلاب این صنایع باید ابتدا تصفیه شده و سپس وارد طبیعت گردد. با تصفیه فاضلاب نساجی می توان با بهبود کیفیت از آنها در سایر بخش ها از قبیل شستشوی سطوح استفاده و مصرف آب را کاهش داد.
فاضلاب کشتارگاه صنعتی
از دیگر انواع فاضلاب می توان به فاضلاب تولید شده در کشتارگاه های دام و طیور اشاره کرد. در مراحل ذبح، پوست کنی و خالی کردن معده دام و شستشوی گوشت و بسته بندی آن مقدار زیادی خون، چربی، مواد جامد و غیره وارد فاضلاب می شود. به همین دلیل این نوع فاضلاب BOD، COD و TDS و SEC بالایی دارد. در نتیجه طی فرآیندهای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی در نهایت فاضلاب تصفیه میشود. تصفیه فاضلاب کشتارگاه تنها با یک فرآیند امکان پذیر نبوده و مجموعه ای از روش های مختلف به صورت مرحله ای بر روی آنها باید اجرا شود.
از دیگر انواع فاضلاب تولد شده در واحدهای صنعتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فاضلاب پالایشگاه
- فاضلاب پتروشیمی
- فاضلاب صنایع فولادی و آبکاری فلزات
- فاضلاب کارخانه کاغذسازی
- فاضلاب کارخانه صنایع غذایی
- فاضلاب کارخانه های داروسازی
- فاضلاب کارخانه های تولید مواد شوینده و بهداشتی آرایشی
در تمام این صنایع ابتدا نوع آلاینده، دبی فاضلاب و غیره آنالیز شده و بر همین اساس روش و تجهیزات مورد نیاز برای تصفیه انتخاب می شوند. هیچ یک از این نوع فاضلاب امکان ورود مستقیم به طبیعت را نداشته و به فاضلاب شهری نیز متصل نمی شوند و تنها از پکیج تصفیه و تصفیه خانه ها برای بهبود کیفیت آنها استفاده می شود.
فاضلاب کشاورزی
در مزارع کشاورزی بزرگ با توجه به اینکه مقدار زیاد آفت کش، علف کش و کودهای شیمیایی استفاده میشود، فاضلاب نیاز به تصفیه دارد. بعد از تصفیه فاضلاب این مزارع می توان از آنها مجدد برای آبیاری استفاده کرد. عدم توجه به تصفیه هر یک از انواع فاضلاب کشاورزی در نهایت باعث ورود مقدار زیاد نیترات به خاک و سفره های آب زیرزمینی میشود. در این شرایط خاک فرسوده شده و حاصلخیزی آن کاهش پیدا می کند. علاوه براین، نیترات آب افزایش پیدا می کند که منجر به بروز بیماری های خطرناک خواهد شد.
جمع بندی
در حالت کلی انواع فاضلاب را می توان به فاضلاب بهداشتی و صنعتی و کشاورزی دسته بندی کرد که از نظر نوع آلاینده ها و نحوه تصفیه با هم فرق دارند. فاضلاب های بهداشتی شامل انواع فاضلاب شهری، سطحی، خانگی، بیمارستانی بوده و پساب های صنعتی با توجه به نوع فعالیت کارخانه ها با هم تفاوت دارند. یکی از مهم ترین ویژگی های انواع فاضلاب در نحوه تصفیه و مجوزهای ارائه شده برای ورود آنها به طبیعت است. بر همین اساس فاضلاب کارخانه ها به هیچ عنوان بدون تصفیه نباید وارد طبیعت و آب های سطحی شوند و از پکیج های تصفیه می توان برای آنها استفاده کرد.
