نمونه برداری فاضلاب از اصلی ترین و مهم ترین گام ها قبل از انتخاب و شروع فرآیند تصفیه فاضلاب می باشد که به روش های مختلف قابل انجام است. با توجه به اهمیت بسیار زیاد درصد هر یک از فاکتورهای مواد آلاینده در پساب های صنعتی و بهداشتی در انتخاب روش تصفیه فیزیکی، شیمایی و بیولوژیکی، لذا لازم است استانداردهای نمونه برداری فاضلاب به دقت رعایت شوند. گروه صنعتی هفت در ادامه هر آنچه که باید درباره نمونه برداری فاضلاب های انسانی و صنعتی از قبیل دلایل اهمیت این کار، روش ها و استانداردها و غیره بدانید اشاره خواهد داشت.
آنچه در این مطلب می خوانید:
نمونه برداری فاضلاب چیست؟
آب وارد شده به محیط های صنعتی یا مسکونی و شهری، به مرور با مواد آلی و شیمیایی، انواع باکتری ها و ذرات چربی و روغن و غیره ترکیب شده و به پساب یا فاضلاب تبدیل میشود. با توجه به محدودیت هایی که در منابع آبی دنیا وجود دارد و همچنین آسیب هایی که مواد آلاینده موجود در فاضلاب های انسانی و شیمیایی به طبیعت وارد می کنند، لذا لازم است به شیوه های مختلف تصفیه فیزیکی و شیمیایی و تصفیه بیولوژیکی فاضلاب انجام شود. با توجه به تنوع بالا در روش های تصفیه و تجهیزات گوناگونی که در این زمینه طراحی و تولید شده اند، لازم است ابتدا نوع آلاینده های موجود در پساب شناسایی شده و بر همین اساس روش مناسب انتخاب گردد.
نمونه برداری فاضلاب به فرآیند برداشتن مقداری از پساب خروجی از محیط های صنعتی یا بهداشتی گفته میشود که در واقع نماینده ای از تمام فاضلاب تولید شده در آن مجموعه باشد. به عبارت دیگر می توان گفت نمونه گیری از فاضلاب باید به گونه ای انجام شود که بتوان به طور صد در صد گفت که ” مشت نمونه خروار است”. با نمونه برداری و بررسی مواد و ذرات معلق در آن در نهایت می توان به ماهیت واقعی پساب های تولید شده در آن محیط پی برد و بر همین اساس روش های مختلف را برای تصفیه و حذف آلاینده ها انتخاب و به کار برد.
فواید نمونه برداری فاضلاب صنعتی و بهداشتی
پس از نمونه برداری لازم است به کمک ابزارهای مختلف و روش های آزمایشگاهی، داده ها و اطلاعات جامعی را جمع آوری و نگهداری نمود. این اطلاعات را می توان برای موارد زیر استفاده نمود:
- انتخاب روش مناسب برای تصفیه پساب ها با توجه به نوع مواد آلاینده
- مقایسه اطلاعات بدست آمده در زمان نمونه برداری با بعد از انجام فرآیندهای تصفیه و محاسبه میزان کارایی و راندمان روش تصفیه
- ارائه طرح های پیشنهادی برای تغییر در روند فعالیت واحدهای صنعتی و کشاورزی و غیره
- استفاده از اطلاعات نمونه برداری در طراحی و ساخت تصفیه خانه و تعیین تجهیزات مورد نیاز برای آن
ویژگی های بهترین روش نمونه گیری فاضلاب
تفاوتی ندارد که به چه شیوه و روشی نمونه گیری از پساب ها انجام میشود، در هر صورت لازم است داده ها و اطلاعاتی که بدست می آید چند ویژگی مهم داشته باشند که عبارتند از:
- صحت اطلاعات بدست آمده با نمونه گیری صحیح و استاندارد
- شباهت کامل اطلاعات بدست آمده از نمونه گیری های متعدد و تکرارشونده
- اطلاعات و داده هایی که با نمونه برداری بدست می آیند باید کاملا واقعی بوده و با مستندات بتوان این موضوع را ثابت نمود. همچنین لازم به ذکر است که این اطلاعات باید مفید بوده و با هدف انجام این کار تناسب داشته باشند.
روش های نمونه برداری فاضلاب
همان طور که اشاره شد، نمونه های دریافت شده از پساب های صنعتی و بهداشتی باید به عنوان نماینده واقعی و کاملا شبیه به کل فاضلاب تولید شده در آن محیط باشد. به عبارت دیگر، باید بتوان به گونه ای نمونه گیری را انجام داد که اطلاعات واقعی و صحیح را از آن بدست آورد. روش های نمونه برداری از پساب ها را می توان به گروه های زیر تقسیم بندی نمود:
نمونه برداری دستی فاضلاب
همان طور که از نام این روش مشخص است، اپراتور انسانی لازم است نمونه را از منطقه خروج فاضلاب از کارخانه یا سایر محیط های صنعتی تهیه کند. در این روش باید فرد نمونه گیر دقت داشته باشد تا تمام مواد جامد معلق در پساب به درستی وارد ظرف شود. علاوه براین، نباید در حین نمونه گیری حباب ایجاد شده و لازم است از فاصله مناسب با کف این عمل انجام شود تا به لایه های رسوب شده آسیب وارد نشود.
نمونه برداری اتوماتیک
در این روش از دستگاه های پرتابل و ثابت استفاده میشود و دقت نمونه گیری در آنها در سطح بالایی می باشد. این تجهیزات توسط برندهای مختلفی تولید شده و بدنه آنها در برابر دمای و رطوبت کاملا عایق بوده و ظروف نمونه گیری درون آنها قرار گرفته و به واحدهای آزمایشگاهی انتقال پیدا می کنند.
استانداردهای نمونه برداری فاضلاب
به منظور بدست آمدن اطلاعات دقیق از بررسی پساب های نمونه برداری شده، لازم است استانداردهای متعددی در مراحل مختلف رعایت شوند که برخی از آنها عبارتند از:
ظروف نمونه برداری پساب
یکی از مهم ترین استانداردهای نمونه برداری فاضلاب که لازم است در تمام روش های نمونه برداری به آن توجه شود، نوع ظروف مورد استفاده در این زمینه می باشد که باید چند ویژگی مهم داشته باشند از قبیل موارد زیر:
- به منظور جلوگیری از ایجاد واکنش آلاینده های موجود در فاضلاب با ظروف نمونه گیری، بهتر است این ظروف شیشه ای و لعابی باشند. توجه داشته باشید که در هیچ قسمت از ظروف خراشیدگی و ترک نباید وجود داشته باشد.
- دهانه ظروف نمونه برداری باید به اندازه کافی باز بوده و حجم کافی برای نگهداری از نمونه بدون سرریز شدن را داشته باشد.
- ظروف باید قبل از نمونه برداری به طور کامل شستشو شوند. ظروف نگهداری از نمونه نیز باید قبل و بعد از استفاده ابتدا با مواد اسیدی شستشو داده شوند و سپس از آب مقطر بری آبکشی آنها استفاده شود.
- روی هر یک از ظروف نگهداری از نمونه، لازم است اطلاعاتی از قبیل محل نمونه برداری، تاریخ و ساعت، درجه حرارت و غیره درج شود.
استانداردهای نگهداری از نمونه فاضلاب
با توجه به نوع فاضلاب لازم هر یک از نمونه های ایجاد شده مدت زمان نگهداری مشصی دارند که لازم است به آن توجه داشته باشید. به عنوان مثال مدت زمان نگهداری از هر کدام از پارامترهای مورد اندازه گیری به صورت زیر می باشند:
- اندازه گیری خاصیت قلیایی و اسیدی بودن نمونه: 24 ساعت در دمای 4 درجه سانتی گراد
- پارامتر BOD یا اکسیژن خواهی بیولوژیکی: 6 ساعت در دمای 4 درجه سانتی گراد
- پارامتر COD یا اکسیژن خواهی شیمیایی: 7 ساعت
- کربن آلی: 7 روز
- رنگ: 24 ساعت در دمای 4 درجه سانتی گراد
- فلزات محلول: 6 ماه
- روغن و گریس: 24 ساعت
- کل جامدات یا TSS: 7 روز
- سولفات: 7 روز در دمای 4 درجه سانتی گراد
