فاضلاب بیمارستانی چیست؟

فاضلاب بیمارستانی از خطرناک ترین فاضلاب های تولید شده در محیط های بیمارستانی و درمانی انسان و دام می باشد که ورود آنها به طبیعت می تواند تاثیرات نامطلوب متعددی را به همراه داشته باشد. علاوه بر ایجاد بوی زننده و بد در محیط، این پساب های می توانند مشکلاتی از قبیل جهش ژنتیکی در انسان و همچنین تغییرات جنسی در ماهی ها را نیز سبب شود. به همین دلیل تصفیه فاضلاب در بخش های درمانی اهمیت بسیار زیادی داشته و در حال حاضر نیز محدودیت های بسیار زیادی برای ورود این پساب ها به طبیعت اعمال شده است. گروه صنعتی هفت در ادامه به این سوال پاسخ خواهد داد که فاضلاب بیمارستانی چیست؟ چه ویژگی هایی دارد و منابع اصلی تولید کننده آن کدامند؟

فاضلاب بیمارستانی

مصرف آب در محیط های بیمارستانی بسیار زیاد می باشد و علاوه بر بخش عظیمی از آب ها که صرف شستشوی سطوح و سالن ها، سالن های رختشویی، رستوران و غیره می شود، بخشی نیز در سرویس های بهداشتی مورد استفاده قرار میگیرند. در پاسخ به این سوال که فاضلاب بیمارستانی چیست می توان گفت، به کلیه پساب های تولید شده در بیمارستان ها و واحدهای درمانی گفته میشود که به مواد دارویی، مواد ضدعفونی کننده و گند زداها و همچنین مواد شیمیایی و رادیواکتیوی آلوده هستند. هیچ یک از گروه های پساب های بیمارستان که حاوی مواد عفونی و دارویی و همچنین ادرار و مدفوع می باشند، به طور مستقیم امکان ورود به فاضلاب شهری و همچنین طبیعت را نخواهند داشت.

از مهم ترین مواد آلاینده موجود در این فاضلاب ها می توان به انواع داروهای هورمونی و آنتی بیوتیک ها اشاره نمود. علاوه براین، حجم بالایی از مواد حاوی رادیواکتیو نیز در فاضلاب این محیط ها وجود دارد که اغلب از بخش های پرتور درمانی بدست آمده و خطرات زیادی را به همراه دارند.

منابع فاضلاب بیمارستانی چیست؟

در یک دسته بندی کلی می توان انواع فاضلاب های تولید شده در محیط های بیمارستانی را بر اساس منبع تولید کننده آنها به گروه های زیر تقسیم بندی نمود:

• آب سیاه: این گروه از پساب ها در سرویس های بهداشتی واحدهای درمانی تولید شده و مانند فاضلاب های شهری می باشند. برای تصفیه این گروه از پساب ها تجهیزات موجود در پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی کافی می باشد و نیاز به مراحل متعدد ضدعفونی و گند زدایی مانند سایر پساب های واحدهای درمانی وجود ندارد.
• فاضلاب خاکستری: خطرناک ترین نوع فاضلاب در محیط های درمانی می باشد و حاوی مقدار زیادی از داروها، مواد ضد عفونی کننده، پساب های حاوی مواد رادیواکتیو و همچنین مواد شوینده می باشند. استفاده از پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستان برای این پساب ها ضروری بوده و به هیچ عنوان نباید مستقیما وارد طبیعت شوند. البته، علیرغم تاثیرات نامطلوب این گروه از فاضلاب ها، در بسیاری از کشورها در حال حاضر این پساب ها وارد طبیعیت و دریا و رودخانه ها شده و به آب های زیر زمینی نیز نفوذ پیدا می کنند.
• آب باران: کم خطرترین نوع فاضلاب در محیط های درمانی می باشد که از عبور و تجمع آب باران در محوطه و پشت بام بیمارستان بدست می آید. این گروه از پساب ها نیاز به تصفیه نداشته و برای آبیاری فضای سبز بیمارستان می توان از آنها استفاده نمود.

نقش داروها در فاضلاب بیمارستانی چیست؟

همان طور که اشاره شد، پساب های خاکستری که حاوی مقدار زیادی از داروها می باشند، در گروه خطرناک ترین نوع فاضلاب در واحدهای درمانی به شمار می روند. لازم به ذکر است که از داروهایی مصرف شده برای انسان ها، 60 تا 80 درصد آنها دفع میشوند و به همین دلیل حجم این مواد در فاضلاب بسیار زیاد است. از مهم ترین دلایلی که باعث شده اند تا تصفیه فاضلاب در محیط های درمانی اهمیت زیادی پیدا کند، اثرات نامطلوب مواد دارویی بر طبیعت، انسان و همچنین حیوانات و آبزیان می باشد. از اثرات و نقش های نامطلوب این پساب ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ورود داروهای حاوی هورمون های جنسی از قبیل استروژن و ترکیبات موجود در هورمون های جنسی زنانه می تواند بر خصوصیات آبزیان و ماهی ها اثرات نامطلوب ایجاد کند.
• داروهای حاوی مواد و ترکیبات متوقف کننده رشد از دیگر مواد دارویی هستند که ارتباط مستقیم با رشد سلول های سرطانی در بدن و همچنین جهش های ژنتیکی دارند.
• ورود داروهای حاوی آنتی بیوتیک نیز می توانند مقاومت باکتری های موثر در رشد بیماری های مسری را افزایش دهند و به همین دلیل لازم است این مواد با روش های مختلف تصفیه و از بین بروند.
• مواد رادیواکتیو حاصر از بخش های پرتودرمانی و شیمی درمانی خطرات زیادی داشته و لازم به ذکر است که حدود 70 درصد از ید موجود در آنها با ادرار بیمار دفع می گردد.

خطرات فاضلاب بیمارستانی چیست؟

ورود مواد دارویی، آنتی بیوتیک ها و سایر مواردی که به آن اشاره شد در بخش های مختلف واحدهای درمانی به چند دلیل مهم لازم است از بین بروند و اثرات آنها کاسته شود. از مهم ترین خطرات این پساب ها می توان به گزینه های زیر اشاره نمود:

تاثیر پساب بیمارستانی بر طبیعت

مهم ترین تاثیرات منفی پساب های بیمارستانی شامل رشد و تکثیر باکتری های بیماری زا و مسری، ایجاد جهش ژنتیکی، افزایش احتمال سرطان و شیوع بیماری های مختلف می باشد. البته اشاره به این نکته نیز ضروری می باشد که علیرغم راه اندازی واحدهای تصفیه در بیمارستان ها، مقدار زیادی از این فاضلاب ها به آب های زیر زمینی نفوذ می کنند و تهدیدی برای سلامت انسان و طبیعیت و حیوانات به شمار می روند.

علاوه براین، وورد بدون تصفیه این پساب ها می تواند شرایط را برای رشد جلبک در دریا و رودخانه ها فراهم می کند. شیوع بیماری های مسری از قبیل وبا، هپاتیت، کرم های حلقوی و همچنین پاتوژن های جهش یافته و مقاوم در برابر آنتی بیوتیک ها گردد.

تاثیر فاضلاب بیمارستان بر تصفیه خانه

علاوه بر تاثیراتی که این پساب ها بر طبیعت ایجاد می کنند، در تصفیه خانه ها نیز اختلالات متعددی را بوجود خواهند آورد. به عنوان مثال، یکی از مهم ترین ویژگی های فاضلاب های واحدهای درمانی، وجود فلزات سنگین در آنها می باشد. با افزایش بیش از اندازه این فلزات به مرور میکروارگانیسم هایی که در تصفیه بیولوژیکی فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرند را با مشکل مواجه نموده و باعث از بین رفتن آنها خواهند شد.

همچنین لازم به ذکر است که تصفیه این فاضلاب ها از روش لجن فعال استفاده زیادی میشود و به همین دلیل هوادهی زیادی برای برای این منظور لازم است. انجام هوادهی مکرر باعث میشود تا مقدار زیادی از باکتری ها و ویروس های موجود در فاضلاب به صورت حباب به بیرون نفوذ پیدا کند و منجر به آلوده شدن کارکنان و افراد حاضر در تصفیه خانه شوند. برای مقابله با این خطرات، استانداردهای متعددی برای محیط های تصفیه ارائه شده و اجرای آنها ضروری می باشد.

کاهش اثرات پساب بیمارستانی

بر اساس استانداردهای ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی، پساب های تولید شده در واحدهای بیمارستانی که شامل مواد دارویی، عفونی، آنتی بیوتیک ها و همچنین مواد رادیواکتیو می باشند، نباید به صورت مستقیم وارد طبیعت شوند. به همین دلیل راه اندازی واحدهای تصفیه در بیمارستان ها در کشورهای توسعه یافته و برخی از کشورهای در حال توسعه الزامی می باشد. در این واحدها لازم است گام های مختلفی طی شود که عبارتند از:

پیش تصفیه فاضلاب بیمارستانی

به منظور کاهش اثرات منفی پساب های بیمارستانی و افزایش راندمان تصفیه و همچنین جلوگیری از آسیب وارد شدن به تجهیزات تصفیه خانه، پیش تصفیه فاضلاب بیمارستانی انجام میشود. در پیش تصفیه با توجه به اینکه چه نوع مواد آلوده کننده در آنها وجود دارد از روش ها و تکنیک های مختلفی برای کاهش اثرات آنها استفاده میشود. به عنوان مثال، فاضلاب های حاوی مواد رادیواکتیو به صورت جدا برای مدت زمان مشخص نگهداری میشوند و به مرور مقدار آنها کمتر خواهد شد. علاوه براین، برای کاهش اثرات نامطلوب روغن و ذرات کلوئیدی معلق در فاضلاب ها از مواد منعقد کننده و همچنین انواع تجهیزات چربی گیر استفاده میشود.

تصفیه فاضلاب بیمارستانی

مهم ترین و اصلی ترین گام ها برای تصفیه پساب های بیمارستانی در این واحد انجام میشود. در حالت کلی پکیج های در نظر گرفته شده برای این منظور شامل چند بخش مهم می باشند و در آنها تجهیزاتی از قبیل انواع آشغالگیر مکانیکی، سیستم های پمپاژ، زلال سازها، سیستم ها و تجهیزات هوادهی، تجهیزات کلر زنی و مخزان گند زدایی استفاده میشود. این تجهیزات در نهایت سه گام اصلی شامل تصفیه فیزیکی و اولیه، تصفیه بیولوژیکی یا ثانویه و در نهایت تصفیه شیمیایی فاضلاب انجام خواهد شد.