شیرابه زباله چیست و چه خصوصیاتی دارد؟

شیرابه زباله از آلوده ترین ترکیبات تولید شده از فاضلاب های دپو شده صنعتی و شهری می باشد که حاوی حجم بسیار بالایی از مواد آلی و ترکیبات شیمیایی و معدنی می باشد. این ترکیبات یکی از بزرگترین تهدیدها برای سفره های آب زیر زمینی و تصفیه فاضلاب به شمار می روند. با توجه به نوع زباله های دفن یا انباشته شده بر روی هم، زمان و عمر دفن، مقدار آب ورودی و موجود در توده زباله ها و همچنین شرایط محیطی و غیره همگی می توانند بر مقدار و همچنین خصوصیات شیرابه زباله تاثیرگذار باشند. گروه صنعتی هفت در ادامه به هر آنچه که باید درباره این ترکیبات و همچنین مضرات و روش های تصفیه شیرابه زباله های صنعتی و شهری خواهد پرداخت.

شیرابه زباله چیست؟

مواد آلی و غیر آلی و ترکیبات موجود در زباله های انباشته شده بر روی هم به مرور واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی با یکدیگر انجام داده و منجر به تولید مایعی قهوه ای رنگ میشوند که اصطلاحا به آن شیرابه گفته میشود. علاوه بر آب موجود در زباله ها، ورود آب باران و همچنین آب های بوجود آمده پس از واکنش های بیولوژیکی در زباله ها در تشکیل و تولید شیرابه موثر بوده و حجم بالایی از اسیدهای چرب و فلزات سنگین را شامل میشود.

مقدار شیرابه تولید شده و به جریان درآمده از محل دفن زباله ها بر اساس فاکتورهای متعددی افزایش یا کاهش پیدا می کند. به عنوان مثال، هر چه مقدار آب ورودی به زباله ها بیشتر باشد، در نهایت میزان شیرابه بیشری تولید خواهد شد. علاوه براین، پوشش گیاهی محل دفن زباله ها، میزان بارندگی، سیستم زهکشی کف و همچنین جنس و ضخامت لایه خاک زیر زباله ها همگی می توانند بر کمیت و مقدار شیرابه تولید شده تاثیرگذار باشند.

خصوصیات شیرابه زباله

همان طور که اشاره شد، شیرابه ها از خطرناک ترین و آلوده ترین مواد و ترکیبات می باشند که طبیعت و همچنین سلامت انسان و سایر موجودات را به خطر می اندازند. از مهم ترین خصوصیات شیرابه زباله می توان به وجود فلزات سنگین و فسفر و نیترات، کلسیم، سدیم، سولفات و آهن و پتاسیم به مقدار زیاد در آنها اشاره نمود. ورود این فلزات به آبهای زیرزمینی تاثیرات نامطلوبی را به همراه داشته و حتی منجر به غیر قابل شرب شدن آب ها می گردند.

از دیگر خصوصیات شیرابه زباله می توان به وجود مواد آلی و اسیدهای چرب و الکل در آنها اشاره نمود. علاوه براین، سایر فاکتورها از قبیل BOD، COD، TOC و همچنین TSS در این ترکیبات در سطح نامطلوبی قرار دارد. البته لازم به ذکر است که خصوصیات شیرابه زباله با توجه به سن و عمر پسماندهای دفن یا دپو شده تغییر میکند. به طوریکه هر چه عمر زباله های دفن شده بیشتر باشد، از حجم مواد آلاینده و مواد آلی و غیر آلی موجود در شیرابه های آنها کاسته میشود. به عنوان مثال، اگر محل دفن کمتر از 2 سال عمر داشته باشد، مقدار BOD آن حدودا 10000 میلی گرم بر لیتر می باشد و اگر عمر محل دفن بیش از 10 سال باشد، این فاکتور حدود 100 تا 200 خواهد بود. سایر فاکتورها و مواد آلی و فلزات نیز به همین صورت با افزایش عمر محل دفن با کاهش مواجه میشوند.

در حالت کلی مقدار PH شیرابه زباله که محل دفن آنها عمر زیادی ندارد به دلیل فعالیت های بیولوژیکی بیشتری که صورت میگیرد، کمتر بوده و در نهایت شیرابه حالت اسیدی خواهد داشت. این در حالیست که با گذر زمان و عمر محل دفن، واکنش های بیولوژیکی کمتر شده، PH افزایش پیدا نموده و خاصیت اسیدی کمتر و شیرابه قلیایی خواهد شد.

مضرات شیرابه زباله

به طور خلاصه می توان خصوصیات شیرابه زباله را به این صورت توصیف نمود: مایع قهوه ای تیره رنگ با بوی نامطبوع که حاوی حجم بالایی از فلزات سنگین، مواد آلی، هیدورکربن ها و فسفر می باشد. ورود شیرابه به سفره های آب زیر زمینی باعث میشود تا نیترات و فلزات سنگین در آب را افزایش دهد که به شدت بر سلامت محیط زیست و انسان تاثیر نامطلوب ایجاد خواهد نمود. علاوه براین، شیرابه ها به لایه های خاک نفوذ می کنند و به همین دلیل منجر به تغییر در خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک شده و نه تنها حاصلخیزی آنها را با چالش مواجه میکنند، بلکه در گسترش بیماری های مختلف موثر خواهند بود.

از دیگر مضرات شیرابه زباله می توان به فراهم کردن شرایط برای رشد بیشتر فیتوپلانکتون ها اشاره نمود. رشد زیاد فیتوپلانکتون ها منجر به تغییر رنگ و بو و طعم آب شده و در نهایت آب های قابل شرب را به آب غیر قابل شرب تبدیل خواهند نمود.

تصفیه شیرابه زباله

با توجه به مضرات شیرابه زباله و خطرات متعددی که به همراه دارد، راهکارهای مختلفی برای مدیریت آنها ارائه شده است که برخی از آنها می توانند موثر عمل کنند. در حالت کلی می توان گفت برای تصفیه شیرابه زباله تمام روش های تصفیه شیمیایی و تصفیه بیولوژیکی فاضلاب قابل اجرا و پیاده سازی می باشد. روش های مورد استفاده برای تصفیه شیرابه ها با توجه به نوع ترکیبات موجود در آنها و همچنین مقدار هر یک و شرایط محیطی و غیره انتخاب می گردد و در اغلب مواقع لازم است از چند روش در کنار هم استفاده شود. برای تصفیه شیرابه ها لازم است ابتدا به شیوه های مختلف جمع آوری شده و در نهایت با به صورت جدا عملیات تصفیه روی آنها انجام شود و یا وارد تصفیه خانه فاضلاب شده و همراه با فاضلاب های فرایندهای تصفیه اجرا گردند.

علاوه بر روش های تصفیه می توان به چند روش دیگر نیز این ترکیبات را مدیریت نمود تا اثرات منفی آنها کاسته شود که برخی از آنها عبارتند از:

بازگردش شیرابه

یکی از رایج ترین و آسان ترین روش ها برای مدیریت و همچنین تصفیه شیرابه زباله می توان به بازگردش آنها اشاره نمود. همان طور که از نام این روش مشخص است، شیرابه های خارج شده از محل دفن مجدد جمع آوری و برگشت داده میشوند. ورود مجدد این ترکیبات به محل دفن باعث میشود تا واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی انجام شود و در نهایت شیرابه های جدید تولیدی از نظر غلظت و همچنین مواد آلی و معدنی و سایر خصوصیات با تغییر مواجه میشوند و از کیفیت بیشتری برخوردار هستند.

تبخیر شیرابه زباله

از ساده ترین روش ها برای کاهش اثرات منفی و بهبود خصوصیات شیرابه ها می توان به فراهم ساختن شرایط برای تبخیر آنها اشاره نمود. در این روش شیرابه ها در فضای باز و وسیع قرار گرفته و به آنها زمان اختصاص داده میشود تا به مرور تبخیر شوند.

کنترل آب ورودی به شیرابه زباله

یکی از مهم ترین فاکتورها در افزایش مقدار شیرابه تولیدی از زباله ها، آب ورودی به محل دفن می باشد. به طوریکه هر چه این مقدار آب بیشتر باشد، به همین نسبت به نیز شیرابه بیشتری تولید شده و از لایه پایینی توده انباشته شده جریان پیدا می کند. یکی از راه های کنترل و کاهش مقدار آب ورودی به این توده، استفاده از یک لایه و پوشش در بالای محل دفن برای جلوگیری از ورودی آب باران و برف می باشد. البته لازم است به این نکته نیز توجه شود که مقدار آب ورودی به محل دفن باید در حد استاندارد باشد تا فرایند تجزیه زباله ها با اختلال مواجه نشود.